23 december 2010

Ngaio Marsh - Photofinish (London: Collins, 1980)

Een tweede boek van Marsh, ditmaal één die er niet helemaal inpast, maar te leuk was om weg te leggen: Photofinish gaat over een zangeres. Ze is een sopraan die haar portret wil laten schilderen door de beroemde schilders Troy Alleyn. Troy gaat natuurlijk niet alleen naar Nieuw-Zeeland waar de beroemde zangeres verblijft. Ze neemt haar man, chief superintendent Roderick Alleyn mee, heel handig als haar schilderonderwerp wordt vermoord.
Photofinish is één van de weinige boeken van deze 'queen of crime' die in Nieuw-Zeeland speelt. Marsh komt oorspronkelijk van dit eiland, maar liet weinig van haar boeken hier spelen. Engeland is dan blijkbaar toch wat meer geschikt voor detectives.

17 oktober 2010

Ngaio Marsh - De laatste scène (The final curtain - 1947) (Den Haag: BZZTôh, 1994)

Edith Ngaio Marsh was samen met Agatha Christie, Dorothy L. Sayers en Margery Allingham één van de 'Queens of crime'. De Nieuwzeelandse van geboorte was niet alleen schrijfster, ze schilderde ook en was actrice, hetgeen de toneelachtergrond in diverse van haar detectives verklaart.
'De laatste scène' heeft als hoofdpersonen Sir Henri Ancred, een gepensioneerde toneelspeler, Agatha Troy Alleyn, een schilderes en de echtgenote van Roderick Alleyn, inspecteur van Scotland Yard, en de voornaamste speurder uit diverse detectives van Marsh.
Troy, zoals ze meestal wordt genoemd, wordt gevraagd het portret van Sir Henri Ancred te schilderen in zijn belangrijkste rol van Hamlet. De man is gepensioneerd en heeft een complete familie met forse gebruiksaanwijzingen in zijn huis verzameld. Een paar van zijn kinderen acteren ook en niet alleen op het toneel. Sir Henri zelf heeft het toneel nooit uit zijn dagelijks leven verbannen. Hij wil een tweede leven beginnen met de jonge derderangs actrice Sonia Orrincourt. Het verhaal wordt echt ingewikkeld als Sir Henri die al mankerend was, dood wordt gevonden in zijn bed. Het lijkt met zijn gezondheidstoestand een natuurlijke dood, maar natuurlijk is dat niet waar.
Het is een waar genoegen een goede Engelse detective te lezen, Christie was me al wel bekend, Marsh kan absoluut aan haar tippen.
Het is volwaardige detective met alle twists en turns die erbij horen.
Met de toneelspeler Sir Henri en al het toneel dat weg wordt gegeven in het dagelijks leven van deze merkwaardige familie is de link heel duidelijk.

13 oktober 2010

A.S. Byatt - The virgin in the garden (New York: Vintage Books, 1978)

Yorkshire, 1952, het verhaal van de familie Potter en hun omgeving. Het gaat om dochter Stephanie die aan Cambridge gestudeerd heeft. Ze wordt verliefd op de dominee, Daniel Orton, een man die in staat is King Lear te lezen in bed.
De tweede dochter, Frederica, is verliefd op een collega van haar vader. Deze Alexander Wedderburn heeft een toneelstuk geschreven over Elizabeth I, ter ere van de kroning van Elizabeth II. Frederica wil hierin spelen.
Dan hebben we ook nog de 16 jaar oude Marcus, die geniaal is in wiskunde, maar ook een beetje vreemd.
Helaas kon het boek me van geen kant boeien, de toneellink werd gelukkig al in de eerste 40 pagina's behandeld, zodat ik er dat uit kon halen, maar voor de rest hebben anderen het gelukkig al gelezen. Hier is de link voor een ander blog, de schrijver hiervan heeft het wel gelezen.

Eleanor Catton - De repetitie (The rehearsal) (Amsterdam: Anthos, 2009)

'De repetitie' is het debuut van Eleanor Catton. De leerlingen van een meisjesschool raken volledig in de ban van een affaire tussen een docent en een van hun medeleerlingen, Victoria. Het meisje wordt geschorst en haar vriendinnen worden door de schoolleiding naar de psycholoog gestuurd. Terwijl de school en de ouders de onschuld van de jonge meisjes willen bewaren, zijn de leerlingen verontwaardigd over het feit dat Victoria niets over haar liefde heeft verteld.
De verhalen over de affaire maken het steeds onduidelijker wat er eigenlijk is gebeurd. Studenten van de nabijgelegen toneelschool brengen het incident op de planken en dan gaat het verhaal van de affaire zijn eigen leven leiden.
De personen in dit verhaal spelen rollen. Leerlingen van de meisjesschool worden nagespeeld door studenten van de toneelschool, hetgeen het boek niet duidelijker maakt. het is een uitdaging voor de lezer. Tijds- en verhaallijnen lopen dwars door elkaar.
Voortdurend houden de scholieren zich bezig met de vraag hoe hun gedrag bij de ander overkomt. Bij enkele docenten kunnen de leerlingen hun frustraties kwijt. Zoals bij een saxofoonlerares, die van mening is dat wanhopige pubers de beste muzikanten worden, omdat zij meer passie in hun lichaam hebben.
Het verhaal is altijd belangrijk, maar niet in dit boek, waar de psychologische verwikkelingen tussen de jongeren belangrijker blijken.
Fragmenten die deel lijken uit te maken van de verhaallijn, blijken scènes uit het toneelstuk. Het heeft voor dit blog de beste vorm die je maar kan hebben; het leven lijkt één groot toneelstuk.
Voor jongeren is het een perfecte roman, waar ze veel psychologische inzichten uit kunnen halen.

18 juni 2010

J.L. Carrell - The Shakespeare curse (New York: Plume, 2010)

'The Shakespeare curse' is een vervolg op 'The Shakespeare secret' dat ik al eerder op dit blog heb besproken. Kate Stanley is weer de hoofdpersoon in dit verhaal en ook Ben Pearl speelt hier een hoofdrol in, helaas niet in de liefde, want het paar is al weer uit elkaar.
Kate wordt door Lady Nairn gevraagd een productie van 'Macbeth' te regisseren. Lady Nairn was vroeger de beroemde actrice Janet Douglas die na haar huwelijk uit de wereld van acteren is gestapt. Haar man is kort geleden overleden, evenals haar dochter en schoonzoon. Haar kleindochter Lily woont bij haar in huis. Haar man verzamelde voorwerpen die met 'the Scottish Play' te maken hadden.

De vloek die verondersteld wordt over 'Macbeth' te hangen heeft zijn oorsprong in enkele ongevallen, sommige zelfs dodelijk, tijdens opvoeringen van het stuk. Bijgeloof schrijft voor dat de namen van de hoofdpersonen niet genoemd mag worden. Er mogen binnen de muren van een theater ook geen regels uit het stuk geciteerd worden. Doet een acteur dat wel, dan moet hij naar buiten en zich verontschuldigen naar het theater. Het meest recente voorbeeld daarvan is acteur Eliot Cowan die in 2010 in het Globe theater de beroemde rol speelt. Hij beschrijft zichzelf als niet bijgelovig, maar wil dat bijstellen nadat een geluidssysteem kortsluiting maakt het moment dat hij een regel uit het stuk citeert (Times, 16 april 2010).
'Macbeth' is volgens de kenners een merkwaardig stuk waar hekserij een rol in speelt. De drie voorspellende heksen in het begin van het stuk zijn daar natuurlijk goede voorbeelden van. Het is ook één van de kortste stukken die Shakespeare heeft geschreven. 'Hamlet' bijvoorbeeld is twee keer zo lang. Wat als er nu eens fragmenten uit 'Macbeth' zijn gehaald? Dat is de veronderstelling waar Carrell mee werkt.

Terug naar Carrell die weer een spannende thriller heeft afgeleverd, want natuurlijk gaat Kate voor Lady Nairn het stuk repeteren, maar daar komt ze niet aan toe, want op rituele wijze wordt iemand vermoord. Wicca komt eraan te pas. Authentieke messen uit de tijd van Macbeth. Wat het boek leuk maakt is de regelmatige terugblikken naar eind 16e, begin 17e eeuw waar het verhaal van het stuk zich lijkt te herhalen met historische personen.
Het verhaal speelt zich af over de hele wereld, een reisje naar Amerika met het privé vliegtuig van Lady Nairn wordt niet overgeslagen. Natuurlijk eindigt het heel anders dan iedereen denkt tijdens het lezen. En dat maakt het boek eigenlijk ook weer zwak. Het kunstje van de lezer op het verkeerde been zetten heeft Carrell in het eerste boek al een keer gepresteerd. Dat hoeft niet meer. Het blijft nog steeds leesplezier, maar het is zwakker.

2 mei 2010

Virginia Woolf - Between the acts (London: Hogarth Press, 1990)

'Between the Acts' is het laatste boek van Virginia Woolf. Het is in 1941 gepubliceerd, kort na haar zelfmoord.
Wat haar zo bijzonder maakte, is dat ze haar romans niet boeiend maakte door er veel actie in te stoppen, maar juist door de lezer erg mee te laten voelen met de hoofpersonen. De karakters en hun motieven zijn erg goed uitgewerkt. Dit noemen we 'stream-of-consciousness'-schrijven.
Het is een stuk in een stuk met een cynische blik op de Engelse geschiedenis. In een klein Engels dorp net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog wordt een "festival play" georganiseerd. Het wordt traditioneelgetrouw door de dorpsbevolking georganiseerd.
Het boek speelt zich af in een huis ergens in Engeland gedurende de dag dat het spel zal worden opgevoerd op het grondgebied van het huis. De eigenaar van het huis is de weduwnaar Bartholemew Oliver, een gepensioneerde legerofficier. Zijn zuster Lucy die ook in het huis woont, is eccentriek, maar niet schadelijk. Zijn zoon Giles woont in de stad, maar diens vrouw Lucy woont in het huis met haar twee kinderen. Ze heeft haar belangstelling voor Giles verloren. Ze voelt zich aangetrokken tot een lokale herenboer Haines, hoewel ze nooit meer dan oogcontact met hem heeft.
Het spel is geschreven door juffrouw La Trobe, een oude vrijster.
Het spel bestaat uit een proloog door een kind. De eerste scène is een Shakespeareaanse scène met romantische dialogen. De tweede scène is een parodie van een 'restoration comedy', de derde scène 'a panorama of Victorian triumph based on a policeman directing the traffic in Hyde Park'. De laatste scène heet "Ourselves", juffrouw La Trobe houdt het publiek een spiegel voor.
Het boek eindigt rustig, het leven keert terug naar het normale leven van alle dag.

Marc Acito - Hoe ik mijn collegegeld betaalde: een roman over seks, diefstal, vriendschap en musicals (Amsterdam: Contact, 2006)

'How I Paid for College' is een komisch boek over een getalenteerde, maar onverantwoordelijke tiener die zijn collegegeld voor Juilliard bij elkaar moet krijgen.
Edward Zanni heeft zijn middelbare school afgerond en verheugt zich op een aangename vakantie, waarna hij naar de toneelschool zal gaan. Vader zal alles betalen. Maar vader hertrouwt met een dure vrouw, en denkt er daarna heel anders over. Moeder is onvindbaar, ze zit waarschijnlijk in Peru waar ze met de Incageesten probeert te communiceren.
Edward en zijn vrienden spannen samen om methodes te verzinnen waarmee ze het collegegeld kunnen bemachtigen: diefstal, chantage, vermommingen, niets is te gek om ervoor te zorgen dat Edward zijn acteursdroom kan gaan najagen. De meest absurde optie blijkt overigens het zoeken van een baan te zijn. Dat valt nog niet mee: 'Mensen zijn zo overgevoelig wanneer het om details gaat. Een kleine vleeswond bij een pekinees is al voldoende om ontslagen te worden als hondenkapper, zelfs als je het haar kunstig over het litteken weet te kammen.'
Voor jonge mensen is het boek absoluut leuk. Marc Acito is openlijk homo in een land waar ze daar nog steeds niet makkelijk tegenaan kijken en het boek wordt beschreven als een "gay young adult novel".

11 april 2010

Leon de Winter – De hemel van Hollywood (1997)

Leon de Winter laat ‘De hemel van Hollywood’ beginnen met de ironische woorden: 'Als dit een film was, dan zou het openingsshot een lichtbeige overjarige Oldsmobile laten zien...' Wat volgt is een als uitgewerkt filmscript ('novelization') verteld misdaadverhaal dat zich grotendeels afspeelt in Los Angeles.
De Winter (scenarist en producent van onder meer De grens en Zoeken naar Eileen), heeft ruime ervaring in de filmwereld. ‘De hemel van Hollywood’ opent veelbelovend. Na een gevangenisstraf wegens fraude keert Tom Green terug naar Hollywood. Hij bezit honderdnegenentachtig dollar. De definitieve ondergang nadert. Met twee andere aan lager wal geraakte Amerikaanse acteurs lijkt hij erin te slagen de leegte van het bestaan voorgoed te vullen en nog één keer te schitteren: de prijs bestaat uit miljoenen, uit een kluis te stelen dollars, de inzet is hun leven.
Na een nieuwsgierig makende proloog, waarin drie schimmig opererende politieagenten een kluis met miljoenen dollars kraken, maken we in flashback ('Twee weken eerder') kennis met Tom Green, een ooit succesvolle televisie-acteur van Nederlandse afkomst die zeven maanden wegens fraude in de gevangenis heeft gezeten. Berooid is hij neergestreken in een sjofel hotel aan Hollywood Boulevard, vanwaaruit hij wanhopig aan werk probeert te komen. De lucky break blijft uit, tot hij na een dronkemansavond met twee andere ex-acteurs op een lijk stuit dat hun leven zal veranderen. Het boek ontwikkelt zich als een regelrechte thriller, spannend, maar net niet spannend genoeg om bij de les te blijven.
Niet alleen blijkt Green het onechte en rebelse kind van een schatrijke joodse industrieel - een feit dat 'typisch De Winter' is, maar verder van geen belang voor het verhaal - maar ook wordt duidelijk dat het boek dat we net hebben gelezen een door Green geschreven 'treatment' voor een film is. En dan is er nóg een tournure: het laatste woord is aan een oude journalist, die figurant was bij de roof. Hij twijfelt aan Greens verslag van de gebeurtenissen, gaat op onderzoek uit en ontdekt dingen die naar goed gebruik in thrillerrecensies niet verklapt mogen worden.
De film/toneellink is aanwezig door deze opzet van het boek.

Leni Saris - Wereld in droom (1963), Mijn leven, ons leven (1972)

Leni Saris is onder veel vrouwen bekend als auteur van meisjesromans, zelf zag ze haar publiek breder en sprak liever van 'goede ontspanningsromans' of 'ontspanningromans met een ondergrond'. De vergelijking met de bekende boeketreeksboeken vond ze helemaal vreselijk. Ze heeft 110 titels geschreven, waarvan de eerste ‘Licia zet door’ in 1938 verscheen. Het laatste boek ´Wij drieën’ verscheen postuum in 2000.
Lees één Saris en je hebt ze allemaal gelezen, want de boeken verlopen volgens een vast patroon. Aanvankelijk heeft de vrouwelijke hoofdpersoon een hekel aan haar mannelijke tegenspeler, maar na een reeks van verwikkelingen - met in de latere boeken ook detective- of thrillerachtige elementen - na misverstanden en verwijdering, vinden de twee elkaar. Alle boeken van Saris kennen een happy end. Daarbij gaat het overigens niet om een gelijkwaardige verhouding: de mannelijke hoofdpersoon is superieur en vaak stug, de vrouwelijke tegenspeelster, een stuk jonger, is ook vaak kinderlijker. Hoewel er in het oeuvre een ontwikkeling is naar minder zoete romantiek en meer avontuur, bleef het stramien onveranderd. Een andere constante is dat de tijdsomstandigheden vaag blijven, al zijn de boeken niet helemaal tijdloos; zij bevatten net genoeg verwijzingen om de eigentijdse werkelijkheid te suggereren. De namen kom je niet zomaar op straat tegen, de meisjes kregen namen als Minka, Leontine, Anouk. De mannen werden vaak opgezadeld met dubbele adellijke namen. Leni Saris zocht de namen op in een namenboek.
‘Wereld in droom’ draait om Vera van Wittem die als nanny in Engeland gaat werken en daar toevallig wordt ontdekt als actrice. Haar mannelijke tegenspeler, de acteur Lester Wilmott is natuurlijk eerst niet belangrijk, maar ze wordt verliefd op hem en het boek eindigt natuurlijk met hun huwelijk.
‘Mijn leven, ons leven’ draait om Minka, zus van Vera, die naar Engeland gaat op verzoek van haar zwager. Vera is eenzaam en Lester vraagt Minka haar zus gezelschap te houden. Daar komt Minka Charles Kingsley tegen die in haar zijn gedroomde hoofdrolspeelster ziet voor zijn film. Na verwikkelingen en de voorspelbare hekel voor Charles (van adel!) worden de twee verliefd en trouwen. Een zijspoor in het boek draait om Vera en Lester, tot dan kinderloos gebleven, die ruzie krijgen om een klein wees geworden jongetje, dat Lester graag wil adopteren, maar waar Vera eerst aan moet worden. Gelukkig komt het allemaal goed, wordt het kind geadopteerd en krijgen ze ook een eigen kind.
De toneellink in deze boeken is natuurlijk minimaal. De film wordt in deze boeken meer gebruikt als een decor dan dat het werkelijk functie heeft, maar één van de bekendste jeugdboekenschrijfsters van Nederland hoort in dit blog thuis. Al was het alleen maar omdat ik vroeger dol was op haar boeken.

18 maart 2010

Tamara McKinley - Droomvlucht (Dreamscapes) (Baarn: De Kern, 2007)

Catriona Summers' debuut op het toneel kwam al vroeg: haar vader, leider van een rondreizend theater in de Australische outback van de jaren '20 van de 20ste eeuw, droeg zijn pasgeboren dochter het podium op om haar voor te stellen aan het publiek. Haar rondreizende leven is afgelopen als ze ongeveer 12 is. Er is geen markt meer voor een rondreizend theater in de crisisjaren. Catriona groeit op tot een beroemde operazangeres, maar natuurlijk niet zonder de nodige problemen. De rijke geschiedenis van de Australische outback wordt gebruikt als toneel voor een levensgeschiedenis van een vrouw. Vrouwen hebben het moeilijk in de eerste helft van de 20ste eeuw en zeker in Australië.
Catriona heeft niet alleen te maken met een stiefvader die misbruik van haar maakt. Haar manager trouwt met haar, puur om haar te gebruiken. Na de scheiding redt ze het alleen, er komen geen nieuwe mannen in haar leven. In de beschrijving van het rondreizende theater merk je dat het niet veel verschilt met de rondreizende theaters van Engeland een paar eeuwen eerder. De groep trekt rond en zorgt voor variërende voorstellingen met toneel, zang en entertainment in de dorpen in de outback.
De toneelconnectie is marginaal door het rondreizende theater uit haar jeugd, operazangeressen horen eigenlijk niet in deze blog thuis, maar het boek was wel leuk.
Tamara McKinley schrijft boeken die allemaal in Australië spelen en het zijn allemaal dit soort levensbeschrijvingen.

1 februari 2010

Arnon Grunberg: Figuranten (Amsterdam: Singel Pocket, 2002

Ewald Krieg is een geldwolf en makelaar in krotten in New York. Hij kijkt terug op de periode van zijn leven in Amsterdam met Broccoli en Elvira.
Broccoli is een jongen die alleen in een groot huis in Amsterdam woont. Zijn rijke ouders zitten in Zwitserland. Broccoli was er van overtuigd dat ze een glansrijke filmcarrière zouden gaan maken in Hollywood.
Elvira is een meisje uit Argentinië die daar in een film heeft gespeeld maar die film is nooit afgekomen omdat het geld op was. Ewald wordt verliefd op Elvira.
Ze spelen in een film. Ewald krijgt een figurantenrol in een film waar hij van de trap af wordt gegooid. Broccoli richt operatie-Brando op, een geheim plan dat ze naar de top zal leiden (ze moeten zorgen dat ze zoveel mogelijk op Marlon Brando gaan lijken). Het verlangen om iemand anders te worden, iemand die je niet bent, iemand die je waarschijnlijk ook nooit zal worden, is dat niet het ultieme verlangen?

De ouders van Broccoli komen terug naar Nederland om hun huis te verkopen en vervolgens weer naar Zwitserland te vluchten voor de politie. Meneer Berk is een vriend van de vader van Broccoli die voor hun zaken in Nederland zorgde, en ervoor zorgde dat Broccoli geld kreeg. Na het vertrek van meneer en mevrouw Eckstein stort hij in en overlijdt.
Ewald krijgt een rol in een toneelstukje waar hij een jongen moest spelen die verliefd is op een vuurvogel. Daar ontmoet hij Frederika Steinman. Zij vroeg hem een monoloog voor haar te schrijven, maar die komt nooit af.
Broccoli en Elvira vertrekken naar Amerika om daar hun carrière te maken. Ewald blijft in Nederland en hun contact raakt verloren.
Zes jaar later gaat ook Ewald naar Amerika maar hij vindt Broccoli en Elvira niet meer terug.

Beryl Bainbridge / Een ongelooflijk groot avontuur (An awfully big adventure) (Den Haag BZZToh, 1991)

Een eigenzinnig 16-jarig meisje krijgt in 1950 een baantje als manusje van alles bij een toneelgezelschap in Liverpool, waar tijdens haar aanwezigheid grote en kleine rampen gebeuren. Stalla is intelligent en heeft een meedogenloze, zo niet morbide fantasie.
De groep is bezig met het instuderen van Peter Pan. Er staat een voorstelling van Peter Pan op stapel. De roddels, de ruzies en de verhoudingen tussen acteurs en actrices en het technisch personeel van het gezelschap komen aanvankelijk als in een waas op het meisje af. Langzamerhand trekt ze door haar eigengereide en onconventionele gedrag steeds meer de aandacht en raakt meer en meer in het netwerk van relaties betrokken.
Beryl Bainbridge heeft haar eigen ervaringen als actrice in dit verhaal verwerkt.

Robert Anker - Een soort Engeland (Amsterdam: Querido, 2001

David Oosterbaan, de hoofdpersoon van Een soort Engeland, is een bijzonder herkenbare figuur. Hij is de acteur met het grote gebaar, de lieveling van het publiek, de wanhoop van de regisseur, de schrik van zijn collega's, dronkelap en overjarige vrouwenversierder, de altijd spelende toneelspeler. Hij lijkt een kruising van Ko van Dijk, Kees Brusse, Guus Hermus en Jerome Reehuis. Als personage is Oosterbaan een onvervalste karikatuur, zoals je die vaker pleegt tegen te komen in films en in toneelstukken over acteurs. Altijd onzeker, zich altijd volproppend met eten, altijd vechtend tegen het buikje en tegen de drank, en bovenal altijd geneigd tot pathetisch gedrag, althans tot het moment van inkeer wanneer hij verandert in een schuldig kind dat huilend komt bekennen dat hij het niet zo heeft bedoeld. Wij kennen het type uit een boek van Mulisch, zie bijvoorbeeld 'Hoogste tijd'.
Er zitten drie verhaallijnen in het boek: De eerste verhaallijn is die van de acteur David Oosterbaan. Zijn carrière, huwelijk, kind, toneelschool, zijn toneelgezelschap. Hoe hij langzaam die succesvolle acteur wordt. Deze verhaallijn vormt zonder meer het sterkste deel van het boek. Het Nederlands toneelleven wordt op een vaak humoristisch manier neergezet.
De tweede verhaallijn is zijn slechte relatie met dochter Laura. Oosterbaan neemt zich voor zijn dochter die een junkie is geworden, te helpen, maar dat gaat voornamelijk niet goed. Hij komt zijn afspraken met haar niet na, hetgeen zij hem trouwens nadoet.
De derde verhaallijn is over zijn woonboot die illegaal in Amsterdam ligt. De gemeente zit hierover achter hem aan.
Ik ben niet zover gekomen dat ik dit tegenkwam. Het deel over toneel is zonder meer leuk en onderhoudend en is inderdaad het sterkste deel. Daarom krijgt het boek een plek in dit blog. Een uitgebreide recensie is te vinden bij Max Pam.
Een soort Engeland slaat op een stuk dat in het boek wordt gespeeld. 'Is dit Engeland'. Zijn rol was die van Paul, een man alleen , verwikkeld in een queeste naar een soort Engeland, hunkerend naar de liefde die hij afwijst.