28 oktober 2006

Harry Mulisch - Hoogste tijd (1985)

Jawel, 'Toneel en romans' is nu twee maal in Haghespel gepubliceerd, elke keer twee boeken, dus ik moet weer bij gaan lezen.

Harry Mulisch - Hoogste tijd, is het verhaal van Uli Bouwmeester, een oude uitgerangeerde varieté-artiest die door het Auteurstheater wordt gevraagd een rol in het stuk 'Noodweer' te vervullen.
Het boek vertelt over de repetitieperiode van het stuk en Uli's rol en gevoelens daarin. Door een paar onhandige opmerkingen tegen een Joodse presentator van een tv-programma komt uit dat hij fout is geweest in de oorlog, maar het wordt niet tegen hem gehouden.
Het boek is in vijf bedrijven ingedeeld. Het deed me ontzettend aan een ander boek denken: Jan van der Mast - Mijn Hamlet.
Zo zie je maar weer, geen enkel boek is origineel.

24 september 2006

Films en theater

Tijd voor een extra projectje: films die over theater gaan of waar theater een belangrijke rol speelt:
An awfully big adventure (1995)
Film met Alan Rickman en Hugh Grant naar een roman van Beryl Bainbridge

Being Julia (2004)
Film met onder andere Annette Bening naar een roman van W. Somerset Maugham (Theatre, 1937)

The Dresser (1983)
Film met Albert Finney en Tom Courtenay naar het toneelstuk van Ronald Harwood

Noises off (1992)
Film met onder andere Michael Caine en John Ritter naar het toneelstuk van Michael Frayn

To be or not to be (1985)
Film met Mel Brooks, Anne Bancroft, Tim Matheson

After the rehearsal (1984)
Film van Ingmar Bergman met Erland Josephson [et al.]

En ik had er nog meer maar die staan dus in een documentje op mijn werk. Dat heb je ervan als je op twee plekken dingen bewaart.

14 september 2006

David Nicholls - The understudy (2005)

Voor de tweede keer, want dit keer heb ik hem gelezen en het is inderdaad een ongelooflijk grappig boek. Stephen C. McQueen, vooral de C. erbij om hem niet te verwarren met zijn beroemde naamgenoot, is de understudy van Josh Harper, een over het paard getilde jonge talentvolle acteur. Hij krijgt uiteindelijk de kans om Josh te vervangen, maar voor die tijd moet hij eerst ober spelen op de verjaardag van Josh en legt hij het aan met de vrouw van Josh, Nora.
Overigens is zijn grootste succes Sammy, the squirrel :-)

4 september 2006

Twee nieuwe boeken

Hoe kon ik hem vergeten: Jan van der Mast, Mijn Hamlet! Ik heb hem zelf nog besproken in Haghespieghel.
Het uitermate grappige verhaal over de Delftse amateurtoneelgroep die voor een jubileum zich inlaat met de Poolse regisseur Malinowski. Deze wil Hamlet met de groep gaan spelen en voor de rol van Hamlet mag de kleinzoon van één van de leden zich gaan klaarmaken. Hoe een vrijblijvende hobby als toneelspelen kan uitmonden in een tragedie.

Verder las ik in een heel oude Haghespel in een column van Jim Keulemans over Harry Mulisch: De Hoogste Tijd, hetgeen blijkbaar ook over een amateurtoneelgroep gaat die Maria Stuart van Schiller instudeert.

27 augustus 2006

Michail Boelgakov - Zwarte sneeuw (1996)

Deze nederlandse vertaling van dit boek stamt uit 1996, het oorspronkelijke boek is tussen 1936 en 1937 geschreven, maar is blijkbaar door politieke omstandigheden niet eens officieel verschenen.
Het verhaal van Sergej Leontjevitsj Maksoemov, wiens roman 'Zwarte sneeuw' door hem omgewerkt wordt tot toneelstuk. Het geeft een beeld van de Russische toneelwereld. In één van de romanpersonages Ivan Vasiljevitsj is blijkbaar de regisseur en toneeltheoreticus Konstantin Stanislavski te herkennen.
Te lezen voor eigen risico, het was naar mijn smaak te Russisch en te traag, ik ben er niet doorheen gekomen.

Susan Sontag - In Amerika (2001)

Het verhaal van Maryna Zalezovska, een Poolse toneeldiva die Polen verlaat om in Amerika een boerenbedrijf te beginnen met haar man, haar zoon en een groep vrienden. Het bedrijf mislukt en Maryna gaat noodgedwongen weer aan het toneel en wordt in Amerika ook weer een diva.
Het boek geeft een interessant beeld van het toneel-Amerika van het einde van de 19e eeuw. Blijkbaar was het praktijk om niet langere tijd een stuk te spelen, maar soms maar een week. als acteur moet je dan diverse rollen uit je hoofd kennen. Maryna wordt heel Amerika doorgevoerd in een tournee.

Het boek zelf vind ik wisselend. Soms goed te lezen, soms niet om door te komen. De vorm is wel aardig. Het wordt niet alleen vanuit het gezichtspunt van Maryna geschreven, maar ook vanuit het gezichtspunt van haar vriend Ryszard in dagboekvorm. Ook schrijft ze zelf ellenlange brieven aan een vriend die in Polen is achtergebleven.
Op eigen risico lezen

19 augustus 2006

Niko Bovenberg - Werklicht: de avonturen van toneelknecht Kees (2002)

De verhalen in dit boek zijn eerder in het blad 'Zichtlijnen' verschenen, het blad van de Vereniging voor Podiumtechnologie. Zeer amusante herkenbare verhalen over toneelknecht Kees die al 25 jaar aan het toneel is.
Uitgeversverhaal van de omslag: 'Werklicht gaat over de onmetelijke eenzaamheid van premièrefeesten, over zwaartekrachtoverwinning en rugpijn, over drank en liefde, over de gebrekkige topografische kennis van hoog opgeleide theatermanagers en dat hun edele kunst van het delegeren in feite het afschuiven van verantwoordelijkheden is. Werklicht gaat over aan het toneel zijn.'
Het gaat voornamelijk over de mensen rond het toneel, je komt wel wat te weten over de techniek, maar ook uit dit boekje komt duidelijk naar voren dat mensen interessanter zijn dan een punttrek, zelfs voor een norsig persoon als Kees

15 augustus 2006

15 Theaterverhalen (1989)

15 theaterverhalen, uitgegeven door het Theater Instituut Nederland, toen (1989) nog Nederlands Theater Instituut geheten.
Verhalen van J. Bernlef, Herman Pieter de Boer, Ethel Portnoy, Ward Ruyslinck, Remco Campert, Jenny Pisuisse, Maartje Luccioni, Henk Romijn Meijer, K. Schippers, Simon Carmiggelt, Adriaan van Dis, Jaap Harten, Kester Freriks, J.M.A. Biesheuvel en Harry Mulisch.
In de verhalen en romanfragmenten komt het thema theater in de meest brede zin van het woord aan de orde.
Leuk boekje, de opbrengst was toendertijd bestemd voor de activiteiten van het Theater Instituut bestemd.
Mijn absolute favoriet is het verhaal van Herman Pieter de Boer: Totaaltheater, over de heer Maggi die voor alles en nog wat bijnamen verzint, maar niet voor het totaaltheater van dochter Ina die in een experimenteel stuk in haar blote niksje mag acteren.
Het enige dat nog rest is een naam voor hemzelf: Piet Preuts

31 juli 2006

Afvaller voor het project

Balthazar, Nic: Niets was alles wat hij zei. - Averbode : Altiora, 2005

Bleek dus niets te zijn. Was een roman en tegelijkertijd ook een toneeltekst. Ging niet door dus.

Heb via de post twee knipsels gekregen voor het project, maar eentje was een recensie van een biografie van Shakespeare, reuze interessant, maar niet helemaal de bedoeling. De ander kende ik al: Theater van Somerset Maugham.

24 juli 2006

Linda Fairstein - Death Dance (2006)

Valt er eigenlijk een beetje buiten. Het lijk valt toevallig wel - letterlijk - binnen het theater, de 'Met', maar het lijk danst en acteert niet.
Is wel leuk, smeuig geschreven en aan te bevelen voor detective-liefhebbers. De detective in kwestie in dit boek is Alexandra Cooper die verbonden is aan het Manhattan DA's Office. Ze lost liever moorden op dan dat ze ze berecht.

21 juli 2006

Nachoem M. Wijnberg - Opvolging (2005)

Als altijd allergisch voor uitgeversverhalen bekijk ik dit ook argwanend. 'Opvolging' wordt aangeprezen als de grappigste roman van deze tijd. Dat maak ik zelf wel uit ja!
Volgens de uitgever is het een komisch en realistisch verhaal over het hedendaagse bedrijfsleven en tegelijk een Shakespeareaans koningsdrama. In het bedrijf werken bazen en bedrijvendokters, secretaresses, oud-sporters, kinderen die iemand gehad had kunnen hebben en arme kinderen. Wie zal de volgende baas van het bedrijf worden? Ondertussen wordt er geluncht, gedineerd, en toneelgespeeld, er wordt afscheid genomen en verwelkomd, er worden sollicitatie- en functioneringsgesprekken gevoerd, plannen gemaakt en wedstrijden gehouden. De vergaderingen volgen elkaar op als de seizoenen. Een roman voor wie evenzeer geïnteresseerd is in hoe in een bedrijf gewerkt wordt als hoe in een gedicht gewerkt wordt.
Prachtige uitgeverstaal voor een boek dat niet om door te komen is, ik heb het na twee moeizame hoofdstukken opzij gelegd. Ik ga eens kijken of ik nog wat leuks heb om te lezen.

Gustaw Herling - Een witte nacht van liefde (2001)

Normaal lees ik boeken het liefst in de oorspronkelijke taal, maar met dit oorspronkelijk Poolse boek werd dat wel lastig.
De titel klinkt als de titel van een boeketreeksje, maar het is wel degelijk een serieus boek.
Het vertelt de geschiedenis van de Pools-Russische regisseur Lukasz Kleban die op 84-jarige leeftijd aan zijn ogen moet worden geopereerd door een arts in Venetië. Samen met zijn halfzus en geliefde, Urszula, reist hij naar Italië. De operatie mislukt overigens en Lukasz wordt blind, daarbij wordt in het midden gelaten of dat komt door zijn slechte lichamelijke toestand of door medische fouten van de Italiaanse arts.
Broer en zus groeien op in Polen. Ze worden minnaars zodra Urszula volwassen is. Zij heeft eerst nog een 'verhouding' met een buurjongen, maar deze verdrinkt bij het zwemmen, een gebeurtenis waar Lukasz getuige van is en niets aan doet.
Lukasz en Urszula zijn niet alleen minnaars die als man en vrouw samen wonen, ze spelen ook samen, eerst in Polen, waar ze tijdens de Tweede Wereldoorlog bij een toneelgezelschap zitten. Daar spelen ze onder andere samen Lukasz' toneelbewerking van Dostojevski's verhaal 'Witte nachten'. Na de oorlog gaan ze naar Londen, waar hij een gevierd toneelregisseur wordt, onder andere beroemd om zijn vertolkingen van Tsjechov.
Het verhaal wordt uit verschillende oogpunten verteld, meestal door Lukasz, die - door zijn slechte ogen gedwongen - een mondelinge autobiografie te maken. Daardoor komt het dat verhalen uit het verleden vaak door een ik-figuur worden verteld. Pas laat in het verhaal komt Urszula naar voren die ook haar verhaal vertelt.
Het boek eindigt als een toneelstuk: twee epilogen, één waarin Lukasz vóór Urszula overlijdt en Urszula twee jaar later sterft, in de andere epiloog wordt Urszula ook ziek en plegen ze gezamenlijk zelfmoord, geen van beiden bereid zonder de ander te leven.
Veel over toneel, Lukasz is een regisseur die zich veel bezig houdt met klassiekers als Tsjechov. In de eerste epiloog bijvoorbeeld wordt bij de begrafenis van Lukasz uit 'De meeuw' voorgedragen.
Lukasz is hoofdregisseur van The Sea-Gull Theatre
Het is een superromantisch einde natuurlijk, maar afgezien daarvan is het een goed geschreven boek, dat als een trein leest.

20 juli 2006

Nieuw boek voor het project

David Nicholls - The understudy
Werd aangeprezen in Zone070 als een zomerboek van het lichte soort, alleen hebben ze het daar een beetje mis geloof ik. Volgens Zone070 wordt de New Yorkse theaterwereld op de hak genomen en dan heeft Amazon het ineens over West End, hetgeen volgens mij nog steeds Londen is. Maar ... geeft niet.

Even wat knippen uit Amazon:
Nicholls's second novel (after A Question of Attraction) focuses on Stephen C. McQueen, a 32-year-old actor forlornly hoping for his big break. With an 11-year career whose sole highlight has been playing a corpse, Stephen's latest gig, understudying Josh Harper (one of London's hottest stars) in a West End play, actually has promise. If only Josh would miss a performance (say, break a leg, literally), Stephen would secure the lead, and in turn, the approval of his critical ex-wife, Alison, and his precocious seven-year-old daughter, Sophie. But while Josh is many things (self-absorbed, cruel), he's never sick, and just as Stephen's abhorrence for the haughty superstar reaches its crescendo (he's asked to waiter at Josh's birthday bash) Stephen meets Nora, Josh's acerbic and neglected bride, and later stumbles upon Josh mid-tryst with a costar. Suddenly Stephen's able to make a deal—his silence in exchange for the starring role. Of course, the rules of light romantic comedy prevail: Stephen falls in love with Nora and realizes that he can't lie to make his own career. Nicholls's background as a screenwriter is evident, and while clever, his latest novel is still saccharinely predictable, best paired with sand and surf.

Ger Thijs - Een sterke afgang (2002)

Ger Thijs, acteur en regisseur schrijft ook boeken.
Dit boek gaat over de schouwburgdirecteur René Lambert die terugkijkt op de verbouwing van de schouwburg. De feestelijke opening wordt gevierd met een stuk dat hier speciaal voor wordt geschreven. Maar de opening lijkt tot mislukken gedoemd omdat hij al bij een try-out speciaal voor abonnementhouders ernstige klachten krijgt over de akoestiek van de zaal.
Het hele boek gaat in feite over de openingsdag, je krijgt nog wat terugblikken te zien van Lambert uit zijn jeugd, waarvan ik me persoonlijk zit af te vragen waarom het erbij wordt gehaald.
De interne schouwburgintriges en politiek die er wel wordt bijgehaald bijvoorbeeld in de vorm van Lamberts tweede man Friso Westra
Vanaf het begin blijkt wel dat de zaal als rampzalig wordt gezien.
Het boek eindigt met de zelfmoord van Lambert, niet te verwonderen aangezien de man alleen maar met zichzelf bezig is.

6 juli 2006

Willem Brakman - De biograaf (1975)

Het eerste boek dat ik gelezen heb, uitgekozen omdat het niet in de 'Theater NV' werd besproken en het was niet makkelijk.
Een souffleur die zijn hele leven in de schaduw heeft gestaan van de grote toneelspeler Dudok, wordt door diens zoon gevraagd enkele anekdotes op te schrijven over het leven van de vader. Tijdens het verzamelen van het materiaal, geeft de souffleur zich rekenschap van zijn ambivalente verhouding met de grote speler.
Het boek speelt in Den Haag.
De ik-figuur, de biograaf is kort gezegd een opgeblazen mannetje die zichzelf een centrale rol toedicht in het leven van Dudok, die van zichzelf overigens ook meer maakte dan hij was.
Dat was de korte inhoud, het boek is overigens moeilijk te lezen. Brakman heeft een lastige schrijfstijl waar je moeilijk doorheen komt. Het boek is dus ook niet aan te bevelen.
Het enige dat wel leuk is, zijn de denkbeelden van Dudok over toneel: 'Toneelspelen is als het afscheid nemen op een station. Dat leerde Dudok ons. Taak en tijd zijn bekend, zei hij. Er moet worden gezucht, droef worden gestaard, weer worden gezucht, gekeken, aangeraakt, gesproken, terwijl alles al is gezegd en wel een paar maal, en dan... op het juiste moment moet er worden omhelsd, voluit geweend, gewuifd; fluittrein, af-doek. Alles is er slechts op zijn eigen moment en het is belangrijk, ja zelfs een kunst om perfect afscheid te kunnen nemen.' (pag. 140-141)

6 juni 2006

Tips voor het project

De Theater NV van december 2005 heeft een artikel van Hans Brans, Words, words, words: de toneelwereld in romans, waarin zowaar 10 boeken staan die ik nog niet ken :-)
Tip gekregen van Sabine Oprins van de NVA

Onbekende boeken:
Miguel Cervantes - Don Quichot
Paul Scarron - De komedianten
Michail Boelgakov - Het leven van de heer Molière
Theun de Vries - Barron
Simon Hawke - A mystery of errors / The slaying of the Shrew / Much ado about murder
Daphne Meijer - Het plezier van de duivel
Gaston Leroux - Het spook van de Opera
Heinrich Mann - Professor Unrat
Klaus Mann - Mefisto
Christopher Isherwood - Mijnheer Norris neemt de trein / Afscheid van Berlijn
Simone de Beauvoir - Uitgenodigd
Doris Lessing - Terug naar de liefde
Harry Mulisch - Het theater, de brief en de waarheid (had ik zelf al gevonden)

1 juni 2006

Toneel en romans

Nieuw projectje.
Ik ga een artikel schrijven over toneel en romans. Wat voor voorstelling wordt er gemaakt van toneel, theater, etc. in romans en verhalen.
Eerste moeilijke punt was al het vinden van de romans, maar daar heb ik er nu wel aardig wat van:

Anker, Robert – Een soort Engeland
Anna, Threes: De kus van de weduwe. - Amsterdam : Vassallucci, 2003. - 280 p.
ISBN 90-5000-503-9
Bainbridge, Beryl – An awfully big adventure
Balthazar, Nic: Niets was alles wat hij zei. - Averbode : Altiora, 2005
Bernlef, J. … et al.: 15 theaterverhalen. - Amsterdam : Nederlands Theater Instituut ; Amsterdam : Uniepers, cop. 1989. - 128 p.
ISBN 90-6825-073-6
Boelgakov, Michael – Zwarte sneeuw
Boelgakov, Michael: Black snow : a theatrical novel. - London : The Harvill Press, 1999
Bovenberg, Niko: Werklicht : de avonturen van toneelknecht Kees. – Amsterdam : International Theatre & Film Books ; Amsterdam : Stichting Publicaties Podiumtechnologie [distr.], 2002. - 96 p.
ISBN 90-6403-616-0
Brakman, Willem – De biograaf
Brusse, M.J.: Achter de coulissen. - Rotterdam : W.L. & J. Brusse, 1903. - 132 p.

Claus, Hugo – Onder de torens
Cookson, Catherine – Riley
Corsari, Willy: Nummers : roman uit het cabaretleven. - Den Haag : Leopold, 1960
Danella, Utta – Liefde in de hoofdrol
Degenhardt, F.J.: Der Liedermacher : Roman. - München : Bertelsmann, 1982
Fabricius, Johan: Herinneringen van een oude pruik : 'vrij - zeer vrij - naar de 'Memorie' van Carlo Goldoni'. - Den Haag : H.P. Leopolds, 1963
Hart, Kees ‘t: De revue. - Amsterdam : Querido, 1999
Herling-Grudzinski, Gustav – Een witte nacht van liefde
Loo, Tessa de – Rookoffer
Reijn, Rob van: Voetlicht & vetpotten : roman over Jan van Well in en om de schouwburg : een kroniek van Amsterdam 1772-1818. - Schoorl : Conserve, 2000. - 558 p.
ISBN 90-5429-122-2
Reyn, Halina – Prinsesje nooitgenoeg
Saalborn, Louis: De vader en de zoon : roman. - Amsterdam : E.M. Querido, 1934
Schaik-Willing, Jeanne van: Na afloop : dramatische kronieken. - Den Haag : Bert Bakker [etc.], 1957. - 192 p
Sontag, Susan – In America
Thijs, Ger – Een sterke afgang
Veterman, Eduard: Naakte maskers : tooneel-roman. - Amsterdam : Em. Querido, 1926
Wassing, Gerrit: Alkestis in Brantgum : een verhaal. - Amsterdam : De Beuk, 2000. - 111 p.
ISBN 90-6975-384-7
Wijnberg, Nachoem – De opvolging
Winsor, K. – Calais. Op vleugels van een droom

Kijken wat het wordt. Er zitten nu wat romans tussen die ook over de revue en dergelijke gaan, en die gaan er denk ik uit.