Harry Mulisch - Het theater de brief en de waarheid: een tegenspraak (2000)

In 1987 behoorde Jules Croiset tot de personen die de opvoering van Het vuil, de stad en de dood van Rainer Werner Fassbinder in Nederland trachtten te verhinderen. Hij ging hierbij zover dat hij dreigbrieven schreef, en zijn eigen ontvoering in scène zette. Over de gebeurtenissen schreef hij het boekje Met stomheid geslagen (1989). Harry Mulisch schreef over dezelfde afffaire het boekenweekgeschenk Het theater, de brief en de waarheid (2000), dat Freek de Jonge inspireerde tot zijn voorstelling De conferencier, het boekenweekgeschenk en de leugen.
Dit boekenweekgeschenk belicht de situatie van Herbert en Magda Althans.
In het eerste deel wordt de crematieplechtigheid van Magda beschreven, waarbij haar man Herbert bekent de beruchte dreigbrief te hebben beschreven. Het is gedetailleerd beschreven, Felix die het verhaal vertelt heeft bij de crematie een band mee laten lopen. Hij heeft opdracht gekregen een 'dramatische monoloog' te schrijven en dacht daarbij aan deze dramatische crematie.
Het tweede deel wordt verteld door Vera die dezelfde opdracht heeft gekregen, maar het verhaal vertelt van Herberts crematie, waarbij Magda bekent de brief te hebben geschreven. Dit is minder gedetailleerd, zij heeft geen band laten meelopen.
Interessant, de situatie van Jules Croiset was natuurlijk vreemd om het zacht te zeggen. Het boekje wordt geschreven als een soort monoloog, eerst door Herbert, vervolgens door Magda.

Tessa de Loo - Het rookoffer (1987)

'Het rookoffer' is het boekenweekgeschenk van 1987. Tessa de Loo vertelt hier in omgekeerde chronologische volgorde het verhaal van de verhouding tussen lerares Frans Barbara Rozemeyer en eindexamenleerling Guido Maenhout. De verhouding is tot mislukken gedoemd omdat deze niet geaccepteerd wordt door de buitenwereld. Guido gaat toch zijn eigen weg na zijn eindexamen en Barbara raakt haar baan kwijt.
De toneelconnectie: Guido gaat naar de toneelschool na zijn middelbare school en voert ook eindeloos stukjes op voor Barbara.
Beetje mager dus, maar genoeg.
Het boek is interessant genoeg door de aparte opzet.

Timothy Findley - Spadework (2001)

Spadework vertelt het verhaal van een Canadese acteur, Griffin (Griff), getrouwd met Jane, vader van de zevenjarige Will. Ze wonen in Stratford, Ontario waar elk jaar een Shakespeare festival plaatsvindt.
In het begin van het verhaal gaat de tuinier met zijn spade dwars door de telefoonlijn heen, daarmee cruciale telefoontjes blokkerend. Griff had zijn regisseur Jonathan Crawford moeten antwoorden of hij mee zou gaan in een homoseksuele verhouding.
Crawford weigert hem goede rollen om hem zover te krijgen. Griff geeft uiteindelijk toe en gaat weg bij Jane. Hij vertelt haar niet over Jonathan.
Het verhaal is niet alleen zijn verhaal, maar ook het verhaal van Jane die verliefd wordt op de man die de telefoonlijn komt repareren en deze uiteindelijk naakt fotografeert.
Ook wordt een tweede telefoontje geblokkeerd door de gebroken lijn waardoor uiteindelijk twee moorden plaatsvinden.
De schrijver is Canadees, de toneelwereld is Canadees. Persoonlijk wist ik niet dat ook in Canada een plaats is die Stratford heet en dat daar ook een Shakespearefestival is. Qua acteerwerk levert het niets nieuws op. Het is wel een interessant boek en goed leesbaar. Het wordt uit drie gezichtspunten verteld, begonnen door Jane, Griff vertelt een deel van het verhaal en ook Mercy Bowman, de huishoudster. Qua personages is het goed uitgewerkt, qua verhaal is het vrij ingewikkeld omdat het niet alleen om Griff draait, maar ook om zijn vrouw, zijn zoon, de huishoudster, en nog wat personages. Goed je hoofd bijhouden dus.

Philip Gooden - The pale companion (2002)

Het is een 'Shakespearean murder mystery' met Nick Revill in de hoofdrol. Nick is acteur in een groep die voor hun beschermheer 'Midsummer night's dream' van William Shakespeare gaat opvoeren. De oudste zoon van Lord Elcombe gaat trouwen met de dochter van een rijke koopman. Adel ontmoet geld. Het huwelijk gaat niet door omdat Lord Elcombe wordt vermoord en zijn oudste zoon is de eerste verdachte. Nick is de eerste die het niet vertrouwt en samen met Adam Fielding, een bekende van de familie en een gerechtsdienaar, lost hij de misdaad op die natuurlijk heel wat meer omvat dan een simpele moord. Want voor het boek uit is, zijn er nog wat moorden gepleegd.
Als thriller te verwaarlozen, het is iets te veel een imitatie van Hercule Poirot met zijn trouwe hulpje, maar wel leuk voor het theaterleven. Theatergroepen hebben beschermheren waarvoor ze ook moeten werken. De vrouwenrollen worden gespeeld door mannen. De acteurs moeten diverse rollen kennen. De stukken worden ook in de buitenlucht gespeeld.
Leuk om te lezen.
Philip Gooden heeft meer thrillers geschreven met Nick Revill in de hoofdrol.

Edward Marston en Philip Gooden

Beiden serieschrijvers en toevallig nog van het zelfde genre ook:
Edward Marston schrijft de Nicholas Bracewell series: Nicholas Bracewell is de hoofdpersoon van detectives, geplaatst in de tijd van Elizabeth. Hij is stagemanager van de Westfield's Men, een theatergezelschap. De volgende titels kunnen ook op de lijst:
The Queen's Head; The Merry Devils; The Trip to Jerusalem; The Nine Giants; The Mad Courtesan; The Silent Woman; The Roaring Boy; The Laughing Hangman; The Fair Maid of Bohemia; The Wanton Angel; The Devil's Apprentice; The Bawdy Basket; The Vagabond Clown; The Counterfeit Crank; The Malevolent Comedy; The Princess of Denmark

Philip Gooden schrijft de 'Shakespearean murder mysteries' met in de hoofdrol Nick Revill, acteur in een rondreizende groep. Ik ben nu bezig in 'The pale companion', maar de volgende titels kunnen er ook bij:
That Sleep of Death (2000); Death of Kings (2001); The Pale Companion (2002); Alms for Oblivion (2003); Mask of Night (2004); An Honourable Murder (2005); The Salisbury Manuscript (2008)

Edward Marston - The amoureus nightingale (2001)

Actrice en zangeres Harriet Gow wordt benijdt door elke vrouw uit het Engeland van de zeventiende eeuw, zij is de favoriet van koning Charles II. En juist zij wordt ontvoerd. Ook architect en amateurspeurder Christopher Redmayne is onder de indruk van de dame in kwestie en wordt door de koning opgeroepen om haar op te sporen.
In deze historische detective had het slachtoffer net zo goed een ander beroep kunnen hebben, het ontvoerings- en vervolgens moordverhaal speelt de hoofdrol, maar evengoed geeft het korte verslag over Harriet's optreden een mooi beeld van het toneel in de zeventiende eeuw. Ook in deze tijd komen hysterische fans voor die de actrice in kwestie achtervolgen. Jaloerse collega's zijn ook aanwezig.

Edward Marston is tevens de schrijver van de 'Nicholas Bracewell' mysteries. De hoofdpersoon van deze serie is stagemanager voor Westfield's Men, één van de belangrijkste theatergroepen uit de tijd van Elizabeth. Dat zijn nog eens zestien titels voor de lijst.

Terug in de tijd - DOSAST

In het kader van werk in uitvoering hier mijn concept-artikel over DOSAST, een Haagse amateurgroep die jaren terug al zachtjes in slaap is gevallen. T.z.t. wordt dit artikel in Haghespel geplaatst. Ook denk ik er over het in Theaterwiki te plaatsen.
Waarom DOSAST? Ik heb maanden terug een oproep in Haghespel geplaatst en daar enkele reacties op gehad, onder andere van Gerard Rotteveel, een vriend van me, die in DOSAST had gespeeld en zei er nog wel wat van te weten.
Verdere reacties zijn natuurlijk altijd welkom.

DOSAST (DOor SAmenwerking STerk)

DOSAST heeft ruim 40 jaar bestaan. De groep, opgericht op 27 juli 1951, beleefde in 1993 zijn laatste voorstelling.
Het was een amateurgroep die als zoveel groepen twee stukken per jaar speelde, onder één regisseur. Harry de Jong was niet alleen de oprichter van de groep, maar ook de vaste regisseur en voorzitter van het bestuur.
Harry Heidt was altijd de inspeciënt en verzorgde ook bij elke voorstelling de techniek. De voorstellingen waren vrijwel altijd in het Congresgebouw. Soms was er dan een nazit in De Poort, maar daar zijn nooit voorstellingen geweest. De laatste jaren waren de voorstellingen in verzorgingstehuizen of in de aula van het VCL of in De Haard, het wijkgebouw in de Copernicusstraat. De groep heeft ook diverse malen aan de CHAT-competitie deelgenomen en daar onder andere met de regie van Harry hoge ogen gegooid. Hij zat ook in het bestuur van de CHAT.
De spelers zijn uitgezwermd naar andere verenigingen. Anneke Plus, nu al jaren spelend bij De Gezellen, begon bij DOSAST. Gerard Rotteveel, in 1983 via Dindua bij DOSAST gekomen, ging in 1994 naar Inter Nos en speelt nu bij Operettevereniging ODES. Arthur Lutterman, nu spelend bij TVO, is ook een oud-DOSAST speler.
Verschillende spelers van DOSAST, waaronder Frans en Loes Bleijenga, richtten in 1983 toneelgroep Venster op.

DOSAST is nooit officieel opgeheven. Harry de Jong overleed rond 2000.

Gespeelde stukken (niet volledig)
‘Een bruid in de morgen’ van Hugo Claus (november 1979)
‘Liefde is geen speelgoed’ van Willem van Boxtel (november 1980)
‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet’ van Noël Coward (april 1983)
‘My fair Lady’ van Pygmalion (december 1984)
‘Eigen haard is goud waard’ van J. Hemmink-Kamp (april 1985)
‘De kinderen van Eduard’ van Marc-Gilbert Sauvajon (april 1986)
‘Getrouwd of niet’ van Ephraim Kishon (maart 1989)
‘En krijgen is de kunst van Peter Coke (november 1989)
‘Miranda’ van Peter Blackmore (oktober 1991) voor het 40-jarig bestaan
‘Bloemen voor Barbara’ van Dick van Maasland (oktober 1992)

Don Duyns - Buigen (2007) (2)

Want jawel, nu heb ik hem toch aangeschaft en gelezen. Voor die luttele 15 euro hoef je het niet te laten.
Het is de roman van een theatermaker over een theatermaker. 'Buigen' is het derde boek van schrijver/regisseur Don Duyns. Hij schreef rond de dertig toneelstukken en is één van de meest geliefde Nederlandse toneelschrijvers.
Regisseur Sam Molenaar is bezig met zijn voorstelling 'Het geluk'. Enkele weken voor de première loopt zijn hele leven en zijn productie uit de rails. Hij heeft een soort dubbele verhouding met zijn hoofdrolspeelster en probeert van een gegarandeerde flop een succes te maken.
Het boek is sterk geschreven, leest als een trein en geeft een scherp beeld van de theaterwereld, een beeld dat vaak niet zo glanzend is als het lijkt, vooral ook omdat het vooral een beeld geeft van de niet-sterren, de niet-zo-geweldige-stukken, de kleine theatertjes en de ranzige repetitieruimtes.
De typeringen van de romanfiguren zijn leuk, tot op het hysterische af.
Een uitgebreide beschrijving van het boek is te vinden op de site van Simon van den Berg, onder andere toneelrecensent van het Parool.

Doris Lessing - Love, again (1995)

Doris Lessing is een geweldige schrijfster waar ik nog niets van had gelezen. Het laatste nieuws: ze heeft de Nobelprijs voor literatuur gewonnen.
Dit boek heeft helaas geleden onder het feit dat het thuis was blijven liggen tijdens mijn vakantie. Het eerste deel kon me goed boeien, het tweede deel heb ik overgeslagen omdat het allemaal te ver was weggezakt.
Sarah Durham, 60 jaar oud, is producer en één van de leiders van een 'fringe theatre', een alternatief theater dus. Het theater is bezig een stuk te produceren over Julie Vairon, een 19e eeuwse halfbloed vrouw. Tijdens die productie wordt Sarah verliefd op twee jongere mannen die ook meewerken aan het stuk.
Het stuk dat me het meest interesseerde was overigens haar moeizame verhouding met haar broer die zijn moeilijke dochter moeiteloos aan Sarah overlaat.

Judith McNaught - Fatale nacht (2005)

Af en toe heeft een mens iets luchtigs nodig, en als dat een roman is met een actrice in de hoofdrol is het helemaal goed. Judith McNaught is schrijfster van romantische boeken waarin iedereen elkaar krijgt. Zo ook in dit boek.
Broadway-actrice Leigh Kendall krijgt een ongeluk en haar man Logan raakt vermist. In haar speurtocht naar haar man wordt ze geholpen door de mysterieuze Michael Valente. Later blijkt dat ze hem kent. Als haar man vermoord wordt gevonden, worden Michael en zij allebei als verdacht gezien, zeker als ze dan nog iets met elkaar krijgen. Voor de goede afloop moet iedereen het boek maar kennen.
Toegegeven, toneel speelt maar een marginale rol in dit boek. Leigh is actrice en uit alles blijkt dat ze een geweldige actrice is, op haar naam komen de zalen vol. Maar in dit boek is de romance het belangrijkste.

Don Duyns - Buigen (2007)

Het boek wordt besproken in de nieuwste Theater NV, nr. 26 van augustus 2007. Het is ook een interview met Duyns die zijn boek zelf beschrijft als 'een verkapte liefdesverklaring aan het vak.' Jammer dat er een koei van een fout op de voorpagina staat: verassend, ipv verrassend.
Ik moet het boek toch een keer lezen.

Arthur Japin - De klank van sneeuw (2006)

Arthur Japin speelde diverse rollen voor radio en televisie en op toneel bij onder andere Toneelgroep Centrum en de Theaterunie. Ook zong hij een kleine rol bij de Nederlandse Opera. In 1987 stopte hij met acteren en begon met schrijven. In 1996 brak hij echt door met het verhaal over twee Afrikaanse prinsjes die in het negentiende-eeuwse Nederland als Hollanders werden opgevoed, de roman De zwarte met het witte hart. Zijn roman Een schitterend gebrek werd bekroond met de Libris Literatuurprijs. Het boekenweekgeschenk 2006 De grote wereld was van zijn hand.
De klank van sneeuw is geen roman, maar twee novellen over muziek en theater. Zien en gezien worden. De vrouwelijke hoofdpersonen spelen en worstelen met de consequenties van het bekeken worden en het jezelf tentoonstellen.
Dooi gaat over de zangeres die jaren lang niet gezongen heeft, maar dan ingaat op de uitnodiging van haar broer een kerst-oratorium te komen zingen. Ze overnacht in een volautomatisch hotel, in de kamer naast haar logeert een man die ze door een gat in de wand kan zien. Het verhaal is op een afstandelijke manier geschreven waardoor je geen band krijgt met de vrouw.
Zeep gaat over de actrice die - om haar zelfvertrouwen hoog te houden - een rol accepteert in het artistiek ongelooflijk verantwoorde stuk van haar vriend. Normaal speelt ze in een soap. De vriend is onuitstaanbaar, maar natuurlijk zeer aantrekkelijk.
Beide novellen hebben een open einde. Goed geschreven en goed leesbaar.

Films en theater: Molière (2007)

Een nieuwe film in het projectje films en theater. De Franse toneelschrijver Molière is blijkbaar een jaar in zijn leven spoorloos verdwenen en over dat jaar gaat deze film. Het is een 'what if' verhaal: wat als hij in zijn jeugd alle personages uit zijn latere stukken ontmoet; Jourdain, Elmire, Doriante en ook de komische situaties ervaart die hij in zijn stukken beschrijft.
Volgens de reclame is deze film onder regie van Laurent Tirard een komedie. Wie hem wil zien zal een reisje moeten ondernemen, aangezien alleen bioscopen in Amsterdam, Groningen, Nijmegen en Utrecht hem vertonen.

Barry Unsworth - Zinnespel (1996)

Zinnespel is de vertaling van Morality Play, een roman die in 1995 een nominatie voor de bekende literaire Booker Prize heeft gekregen.
Irritant in het begin omdat ik moest wennen aan het hoge gehalte van voorkennis van de vertellende persoon. Deze man, Nicholas Barber vertelt het verhaal als een gebeurtenis uit zijn eigen leven. Later leest het verhaal als een spannende trein. Het laat zien hoe met de mens werd omgegaan in de veertiende eeuw.

Engeland in de veertiende eeuw. Nicholas Barber verruilt het priesterschap voor het toneelspelerschap, hij komt bij een gezelschap terecht na de dood van één van de spelers. Ze komen in een stadje terecht waar net een jongen vermoord is en een meisje is veroordeeld voor de moord op deze jongen. Zij zit gevangen en staat op het punt opgehangen te worden.
De groep besluit - om aan geld te komen - de moord op de jongen na te spelen en te raden naar de gebeurtenissen achter de moord en daarmee raken ze zelf in de moeilijkheden als ze dichter bij de oplossing komen dan de heer van het land lief is.
Het boek geeft een goed beeld van het toneelleven en ook van de veranderingen die dan bezig zijn. De leider van de groep vertelt het zelf als hij zegt dat hij met zijn kleine groepje (zes in totaal) niet op kan tegen de grotere gezelschappen.
Wat was toen in de mode: de 'morality plays'. Het evolueerde richting stukken over echte personen in plaats van personen uit de Bijbel.
Ook interessant: de uitleg van de gebaren die de toneelspelers tegen elkaar maken om duidelijk te maken wat ze gaan doen. Het feit dat een toneelstuk on the spot gemaakt kan worden en ook kan wijzigen naarmate ze bezig zijn. Vrouwenrollen worden door mannen gespeeld. De enige vrouw in de groep wordt alleen getolereerd omdat ze dingen kan doen die de rest niet wil doen. Voor haar is de maat vol als de groep wordt opgepakt door de soldaten van de heer en die over haar zeggen dat het niet nodig is om haar op te pakken.
Overigens kan dit ook nog in de rubriek theater en films: het boek is in 2003 verfilmd als 'The reckoning' onder regie van Paul Guigan, met onder andere Paul Bethany in de rol van Nicholas.